امکان‌سنجی استفاده از میکروارگانیسم‌ها در مخازن نفت سنگین ایران

امکان‌سنجی استفاده از میکروارگانیسم‌ها در مخازن نفت سنگین ایران ازدیاد برداشت میکروبی محمدرضا عادل‌زاده

ذخایر عظیم مخازن نفت‌سنگین در کشورمان، ضرورت استحصال آن و مشکلات تولید نفت‌های سنگین، توجه ویژه به روش‌های مناسب برای تولید نفت‌های سنگین را ضروری می‌سازد. استفاده از روش

(Microbial Enhanced Oil Recovery) MEOR در مخازن نفت‌های سنگین یکی از روش‌های نوین برای افزایش تولید این گونه مخازن است. فرآیند‌های MEOR به کلیه فرآیند‌هایی اطلاق می‌شود که در آن‌ها با استفاده از توانایی‌های میکروارگانیسم‌های بومی موجود در مخازن و تحریک آن‌ها از طریق تزریق مواد مغذی برای افزایش فعالیت‌های میکروبی و یا با استفاده از میکروارگانیسم‌های خاص تزریق شده که قادر به تحمل شرایط ویژه مخازن باشند همراه با مواد مغذی موردنیاز به داخل مخزن به صورت مستقیم و یا غیرمستقیم از طریق تولید و استفاده از محصولات بیولوژیکی ویژه بازدهی مخزن در تولید محصولات نفتی افزایش می‌یابد. امکان‌سنجی بکارگیری این روش در مخازن نفت سنگین کشورمان موضوع این مقاله است.

بعد از تولید اولیه مخزن مقدار زیادی از حجم نفت در مخزن باقی می‌ماند و با انرژی طبیعی مخزن تخلیه نمی‌شود. در خلال تولید نفت تزریق آب و گاز اغلب برای بازیافت ثانویه نفت استفاده می‌شود. اما با این وجود پس از تولید نفت اولیه و ثانویه بیش از 50 درصد از نفت موجود در مخزن باقی می‌ماند

.

نظریه استفاده از میکروارگانیسم‌ها برای ازدیاد برداشت نفت از سال 1913 مطرح ‌شد. جی.بی.دیوس برای اولین بار در باره استفاده از میکروب‌ها در صنعت نفت در کتابش به نام میکروبیولوژی نفت اشاره کرد. سپس در سال 1926 یک دانشمند انگلیسی به نام بکهام تئوری وجود یک جریان تازه را بیان کرد که پس از خروج گاز محلول در نفت با تزریق میکروب‌ها و رشد میکروارگانیسم‌ها پدیدار می‌شود. در سال 1950 صنعت نفت از میکروارگانیسم‌ها جهت حذف آب زائد تولیدی پالایشگاه‌ها و واحد‌های نفتی استفاده کرد. در سال 1990 صدها پروژه در هزاران چاه در مخازن نفتی دنیا به اجرا درآمد و چندین مقاله در این زمینه در انجمن مهندسی نفت

SPE)) منتشر شد.

باکتری‌هایی که به صورت طبیعی در مخازن نفتی وجود دارند و آن‌گونه از باکتری‌ها که همراه با آب تزریقی در مخزن تزریق می‌شوند، مواد مغذی و میکروارگانیسم‌ها در داخل مخزن رشد کرده و میکروارگانیسم‌ها مواد مغذی موجود را به عنوان منبع غذایی خود جذب کرده سپس محصولاتی از قبیل الکل‌ها، گازها، پلیمر‌ها و مواد کاهنده کشش سطحی

(Surfactant) که همگی غیرسمی و طبیعی هستند، تولید می‌کنند. این محصولات جانبی (by-product) با انجام فرآیند‌های متابولیکی سبب ایجاد یک سری تغییرات مطلوب در خواص فیزیکی و شیمیایی نفت‌خام شده و بهبود قابل‌توجهی در خواص سنگ مخزن بوجود می‌آورند. در نتیجه میزان دبی تولیدی و راندمان جابجایی را افزایش می‌دهند.